Betty

Δημήτρης Σταύρακας, Ελλάδα, 1979, 33'

Σαράντα χρόνια πριν τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, ο Δημήτρης Σταύρακας βασίζεται στο βιβλίο και τη ζωή της Μπέττυ Βακαλίδου και συνθέτει έναν εμβληματικό μικρού μήκους συνδυασμό ντοκιμαντέρ και φιξιόν για ένα 24ωρο από τη ζωή μιας τρανς γυναίκας. Αναμνήσεις από την προηγούμενη ζωή της και στιγμές από την τωρινή, σε μια μέρα που βαδίζει προς το τέλος της, όπου εικόνες παστέλ ομορφιάς διαχέονται μέσα σε εικόνες επίπονης αγριότητας και το παρελθόν με το παρόν τέμνονται σχηματίζοντας ένα προφίλ μοναξιάς και δύναμης. Η Μπέττυ μιλά για τα παιδικά της χρόνια και για τους αγώνες του σήμερα, την ώρα που ο Σταύρακας σε απόλυτο έλεγχο φόρμας και αφήγησης οδηγεί το υλικό του στην περιοχή του δοκιμίου. Το πορτρέτο μιας ηρωίδας ή μια στιγμή στο χρόνο ή μια κοινωνία στο πέρασμα του χρόνου. Γυρισμένο σε μια Ελλάδα που ακόμα νιώθει τις πληγές της επταετίας να επουλώνονται, με την κοινωνία ανέτοιμη να ακούσει τις ΛΟΑΤΚΙ φωνές και την κυβέρνηση Καραμανλή να προσπαθεί να περάσει το «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων» νομοσχέδιο μόλις δύο χρόνια πριν, το φιλμ του Σταύρακα συναντά αντιστάσεις, όμως γρήγορα αγκαλιάζεται από τους ανθρώπους του χώρου. Απορρίπτεται από το Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης «λόγω θέματος κι όχι αισθητικής αξίας», όμως παίζεται σε ειδική προβολή ενθουσιάζοντας τον κόσμο. Την επόμενη σεζόν, θα κυκλοφορούσε στους κινηματογράφους της χώρας, ανοίγοντας την Πρόβα oρχήστρας του Φελίνι.

Dimitris Stavrakas, Greece, 1979, 33'

40 years before gender transition was legally recognized, Dimitris Stavrakas directed an emblematic hybrid short – part fiction, part documentary – depicting 24 hours in the life of a trans woman, based on the autobiography of Betty Vakalidou. Memories from her earlier life mingle with moments from the present day as it turns into night. Images of pastel beauty are interspersed with painful savagery in a profile of loneliness and power, where past and present collide. Betty talks about her childhood and her current struggles, as Stavrakas – in complete command of both style and narrative – expertly veers into essay film territory. This is a portrait of a heroine, a moment in time and a society in transition, all rolled into one. Shot in a country that was still healing from a seven-year Junta and a society completely unprepared to listen to LGBTQ voices, Betty was met with opposition but was immediately embraced by the queer community. It was only two years earlier that the government, led by Karamanlis, had passed a bill on the “Protection from venereal diseases and other relevant issues”. The film was rejected by the Competition Section of the Thessaloniki International Film Festival “due to the subject matter and not the aesthetics”, but received a special screening that was met with enthusiastic audience reactions. Betty was released theatrically the following season, opening for Federico Fellini’s Orchestra Rehearsal.

The Queen

Φρανκ Σάιμον, ΗΠΑ, 1968, 67'

Το βαθιά οξυδερκές ντοκιμαντέρ του Φρανκ Σάιμον από το 1968 αποτελεί μια ματιά στα παρασκήνια ενός διαγωνισμού drag queen στο Δημαρχείο του κεντρικού Μανχάταν. Η ταινία ξεκινάει με ένα πορτρέτο του τελετάρχη, του Τζακ, του οποίου το drag όνομα είναι Σαμπρίνα. Ο Σάιμον σκιαγραφεί με λεπτομέρεια το ξετύλιγμα της εκπληκτικής καλλιτεχνίας του Τζακ και των διαγωνιζομένων, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το μακιγιάζ και την ενδυματολογία. Στα δωμάτια του ξενοδοχείου τους, οι συμμετέχοντες στο σόου συζητούν τις πρακτικές πτυχές της ζωής των γκέι και των τρανς εκείνη την εποχή, τις σχέσεις με τους συντρόφους, τους γονείς και τους γείτονές και τις γειτόνισσές τους, καθώς και την επιλογή της φυλομετάβασης. Παρά την ακτινοβολία και την αίγλη τους, όμως, τα καλλιστεία παρουσιάζονται ως μια επίπονη και απαιτητική δουλειά. Ο ανταγωνισμός είναι σκληρός και σοβαρός, παρόλη τη συντροφικότητα μεταξύ των drag queen. Ο Σάιμον αποκαλύπτει τις φυλετικές εντάσεις μεταξύ των διαγωνιζομένων, καθώς και την αιώνια σύγκρουση μεταξύ των έμπειρων παλαίμαχων καλλιτεχνών και των ταλαντούχων νέων πρωτοεμφανιζόμενων. Είτε φέρνοντας την κάμερα κοντά στους καλλιτέχνες είτε ζουμάροντας από μακριά, ο Σάιμον αποτυπώνει με οικειότητα την πληθωρική ζωή του θεατρικού φαντασιακού που τους εμπνέει και περιγράφει τη δημόσια επιτέλεση του φύλου ως μιία επείγουσα πράξη απελευθέρωσης. (Richard Brody)

Frank Simon, USA, 1968, 67'

Frank Simon’s keenly observed 1968 documentary is a behind-the-scenes view of a drag-queen contest at the Town Hall, in midtown Manhattan. The movie starts with a portrait of the m.c., Jack, whose drag name is Sabrina. Simon details the emergence, by way of makeup and costuming, of Jack’s – and the contestants’  – superb artistry. In their hotel rooms, the show’s participants discuss the practicalities of gay and trans life at the time: their relationships with their partners and with parents and neighbors, the option of sex-affirming surgery. Despite its flash and glitz, the pageant comes off as difficult, exacting work; for all the camaraderie of the drag queens, the competition is fierce and serious. Simon reveals racial tensions among the contestants as well as the eternal conflict between life-worn troupers and talented young newcomers. Whether pushing the camera close to the performers or zooming in from afar, Simon intimately captures the lavish life of theatrical imagination that inspires them, and presents the public performance of gender as an urgent act of liberation. (Richard Brody)